Cuộc chiến năng lượng Nga và EU, ai sẽ giành phần thắng?

Lật đổ sự thống trị của Nga?

Đó không phải là một bộ phim về cuộc chiến tranh lạnh mà về sự bùng nổ của Mỹ trên thị trường năng lượng mà tại đó Nga dường như đang là kẻ thống trị.

Sự bùng nổ của Mỹ đang làm rung chuyển thị trường năng lượng thế giới từ Mỹ, Nga, đến Trung Quốc. Một số người đang nói về một điều mà trước kia thế giới chưa nghĩ đến: rằng trong tương lai gần, rất có thể Mỹ sẽ không cần nhập khẩu khí ga tự nhiên và Nga sẽ có thể trở thành kẻ mất mát lớn trong cuộc chơi này.

Bà Fiona Hill, chuyên gia nghiên cứu tại viện Brookings về Nga cho rằng, giờ đây mọi thứ có vẻ đang thay đổi và rất có thể cái thời mà Nga thống trị thị trường năng lượng châu Âu sắp đi qua.  Và có một thực tế là bất kể quốc gia nào tham gia vào thế giới năng lượng đều có thể mất mát hoặc thu lợi ích.

Câu chuyện về cuộc chiến năng lượng bắt đầu hé lộ một vài năm trước khi mà Mỹ phát hiện nguồn dự trữ khổng lồ nằm dưới lớp đá phiến sâu trong lòng đất tại Marcellus tại Pennsylvania và Barnett, Texas.

Các chuyên gia từng dự đoán Mỹ sắp cạn nguồn khí ga tự nhiên nhưng sau đó gas chiết xuất từ đá phiến đã ồ ạt đổ vào thị trường và khiến giá cả lao dốc.

Nga đã xuất khẩu một lượng lớn sang khu vực châu Âu và các nước khác trên thế giới với giá 10 USD một đơn vị nhưng giá hiện nay tại Mỹ chỉ là khoảng 3 USD. Đây là một bài toán mà các công ty năng lượng, các chính trị gia trên toàn thế giới đang rất lưu tâm.

Một số chính phủ châu Âu bắt đầu hình dung về một tương lai mà họ không còn phụ thuộc nhiều vào nguồn khí ga tự nhiên của Nga. Vào năm 2009, việc Nga đã ngừng cung cấp gas cho Ukraine trong gần hai tuần do tranh cãi về giá và phương thức thanh toán đã tạo ra hiệu ứng lớn. Hơn 15 quốc gia châu Âu đã nghĩ đến nhiệm vụ phải tìm kiếm những nguồn nguyên liệu thay thế.

Nguồn lực tài chính của Tập đoàn năng lượng nhà nước Gazprom của Nga rất lớn. Năm ngoái Gazprom thu được 44 tỷ USD lợi nhuận. Gazprom là nhà sản xuất gas tự nhiên lớn nhất thế giới và xuất khẩu một trữ lượng lớn sang các nước khác.

Tuy nhiên, năm ngoái Gazprom đã quyết định dừng dự án phát triển một mỏ khí gas mới. Họ cho biết, hiện không thể thu xếp được các khoản đầu tư. Báo cáo tài chính gần nhất chỉ ra lợi nhuận của tập đoàn này đã giảm 25%.

Các chiến dịch tranh cử tổng thống ở Mỹ đã đề cập rất nhiều đến những kế hoạch tạo ảnh hưởng lên thị trường năng lượng của Mỹ.

Ứng cử viên của đảng Cộng hòa Mitt Romney khẳng định ông sẽ theo đuổi những chính sách giúp các quốc gia châu Âu giảm sự phụ thuộc vào nguồn năng lượng của Nga.

Vào đầu tháng 9, tổng thống Mỹ Barack Obama cho biết, Mỹ có thể phát triển một nguồn cung khí gas tự nhiên trong 100 năm với nguồn dự trữ mà đất nước này sở hữu. Nước Mỹ sẽ giảm 1 nửa trữ lượng nhập khẩu cho đến năm 2020 đồng thời tạo ra 600.000 lao động mới hoạt động trong lĩnh vực này.

Trong khi đó, Bộ Môi trường Hà Lan cũng đưa ra tuyên bố sẽ tăng cường sản xuất khí gas tự nhiên từ nguồn đá phiến tại châu Âu để hạn chế nhập khẩu từ Algeria và Nga.

Những kế hoạch ngầm?

Ông Sergei Komlev, điều hành cấp cao về hoạt động xuất khẩu của Gazprom khẳng định rằng, thừa nhận về những gián đoạn của tập đoàn trong thời gian gần đây nhưng ông dự đoán rằng nguồn nhiêu liệu của Mỹ sẽ khó có thể can thiệp quá nhiều đến tình hình cung cấp năng lượng tại thị trường châu Âu.

“Mặc dù động cơ của những chiến dịch này là làm giảm sự phụ thuộc của những quốc gia nhất định đối với nguồn cung khí gas của Gazprom, thế nhưng kết quả cuối cùng của những nỗ lực này sẽ có lợi cho chúng tôi. Chúng tôi không cho rằng các mức giá thấp hiện nay tại Mỹ sẽ khó có thể kéo dài được lâu”.

Hay nói cách khác thì nếu thị trường khí gas tự nhiên mở rộng thì Nga thậm chí sẽ có nhiều khách hàng tiềm năng hơn bởi họ có nguồn dự trữ khổng lồ.

Gazprom tin rằng khí gas tự nhiên sẽ thân thiện với môi trường hơn là các loại nhiên liệu khác, mặc dù nhìn nhận gas đá phiến là một món quà tuyệt vời của ngành công nghiệp năng lượng.

Gazprom cho rằng khi giá gas tự nhiên tăng, nó sẽ khiến cho những kế hoạch trở thành một nhà xuất khẩu gas chính trên thế giới của Mỹ trở nên khó khăn bởi cho dù thế nào thì cũng không thể phủ nhận một thực tế là các công ty sản xuất gas tự nhiên của Mỹ cũng như các cổ đông của họ luôn mong muốn giá cả tăng.

James Diemer, phó chủ tịch điều hành tại Pace Global, một công ty tư vấn quốc ta tại Virginia, tin rằng giá gas đá phiến vẫn còn cao để thu hút thị trường hiện nay. Pace, mới đây công bố báo cáo mang tên: Gas đá phiến: những con số và sự cường điệu. Họ đang nghiên cứu về loại khí gas này cho Gazprom và các khách hàng khác. Việc làm này của Pace đang khiến cho Mỹ quan tâm nhiều.

Nguồn vốn sẽ không còn đổ nhiều vào lĩnh vực gas đá phiến tại Mỹ và vì thế giá sẽ tăng, Diemer dự đoán.

Bà Hill cho biết, các nhà quan sát tin là Nga đang hỗ trợ tài chính cho những tổ chức môi trường trong việc phải đối gay gắt các kế hoạch chiết suất khí gas tại châu Âu- điều mà có thể làm giảm thị trường khí gas tự nhiên của Nga.

"Tôi đã nghe rất nhiều tin đồn là Nga đang hỗ trợ tài chính cho các hoạt động này. Tuy nhiên tôi không có cơ sở nào”, bà cho biết. Tuy vậy cũng những tin đồn đó không phải là không có căn cứ bởi Gazprom sở hữu nhiều công ty truyền thông khắp nước Nga và châu Âu. Những hãng tin này đã đưa ra những câu chuyện nghiên cứu về những rủi ro đối với môi trường liên quan đến hoạt động sản xuất khí gas từ đá. Tuy nhiên, Gazprom đã bác bỏ suy luận đó.

Nhiều hãng truyền thông của Mỹ trong đó có AP đã nói đến những vấn đề về gas đá phiến và môi trường. Các nhà điều hành khẳng định rằng, nhìn chung những vấn đề ô nhiễm không khí và nước là rất hiếm nhưng những tổ chức môi trường và một số nhà khoa học thì cho rằng không có đủ nghiên cứu để kết luận như vậy.

Các công ty năng lượng của Mỹ tích cực xuất khẩu các sản phẩm gas tự nhiên. Tuy nhiên vấn đề đủ nhạy cảm để khiến chính quyền tổng thống Obama dừng hoạt động xuất khẩu cho đến sau cuộc bầu cử tổng thống sắp tới.

Vào tháng 4 vừa qua, Sierra Club đã tiến hành kiện tụng để chặn kế hoạch xuất khẩu khí gas của Mỹ khi cho rằng nó có thể đẩy giá gas tự nhiên trong nước và có thể tàn phá môi trường.

(Theo: Vietnamnet/ CNBC)